TRZYLATEK:
Rozumie to, co do niego mówimy i spełnia proste polecenia
Pytany podaje swoje imię
Próbuje wykonywać codzienne czynności według podanych instrukcji
Wypowiada kilkuwyrazowe zdania, mówi chętnie i dużo
Zadaje pytania, nie zawsze jasno sprecyzowane
Powinien wymawiać prawidłowo wszystkie samogłoski (nosowe ą może brzmieć jak –om), spółgłoski p, b, m, w, f, t, d, n, l, ś, ź, ć, dź, ń, k, ch, j, ł
Głoski sz, ż, cz, dż oraz s, z, c, dz mogą być wymawiane jako ś, ź, ć, dź, a głoska r jako l
CZTEROLATEK:
Rozumie i wykonuje nasze polecenia (zawierające wyrażenia przyimkowe na, pod, obok, za itp.)
Rozpoznaje i nazywa podstawowe kolory
Pytany, odpowiada co robi
Odpowiada na pytania (dlaczego?)
Potrafi mówić o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, chociaż czasem myli określenia czasu
Jest zaciekawiony poprawnością językową, choć w jego mowie zdarzają się niepoprawne konstrukcje gramatyczne
Zadaje bardzo dużo pytań (po co? jakie? dlaczego?)
Stosuje neologizmy dziecięce, gdy nie pamięta lub nie zna nazwy przedmiotu czy zjawiska np. uszolog (lekarz od uszu). Nie należy utrwalać neologizmów i zawsze podawać prawidłową nazwę
Powinien wymawiać s, z, c, dz (twardo, z zamkniętymi zębami), głoski sz, ż, cz, dż mogą być wymawiane jako s, z, c, dz, a głoska r jako l
Nie powinniśmy zmuszać dziecka do wymowy głoski r, gdyż aparat mowy nie jest jeszcze na to przygotowany i może dojść do wytworzenia nieprawidłowego dźwięku (np. r – tylnojęzykowe)
PIĘCIOLATEK:
Stosuje wypowiedzi wielozdaniowe, opowiada zdarzenia, opisuje przedmioty i ich zastosowanie, używa różnych przyimków
Uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo – skutkowe
Potrafi wyjaśnić znaczenie słów
Dokonuje autokorekty mowy, znikają nieprawidłowości gramatyczne
Może wymawiać jeszcze r jako l, a głoski sz, ż, cz, dż czasami jako s, z, c, dz. Często pojawia się hiperpoprawne brzmienie np. „rarka” zamiast lalka, albo „szok” zamiast sok
SZEŚCIOLATEK
Ma opanowane podstawy systemu językowego
Powinien wymawiać prawidłowo wszystkie głoski
CO TO ZNACZY PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY?
O prawidłowym rozwoju mowy dziecka możemy mówić wtedy, gdy:
- mówi dużo i wyraźnie, wymawiając wszystkie głoski poprawnie,
- rozumie, co się do niego mówi,
- mówi melodyjnie i swobodnie tzw. czystym głosem (nie nosowo), z zachowaniem intonacji, nie jąka się,
- język w czasie wypowiedzi układa się prawidłowo w jamie ustnej, czyli przeważnie centralnie (nie na boki) i nie wchodzi między zęby.
OD CZEGO ZALEŻY ROZWÓJ MOWY DZIECKA?
PODSTAWĄ ROZOJU MOWY JEST PRZEBYWANIE DZIECKA W ŚRODOWISKU LUDZI POSŁUGUJĄCYCH SIĘ MOWĄ
Dziecko uczy się naśladując innych ludzi, dlatego tak ważna jest m.in. rozmowa rodziców z dziećmi. Tylko odpowiednia ilość ćwiczeń słownych może zapewnić prawidłowy rozwój mowy, a co za tym idzie – prawidłowy rozwój myślenia oraz umiejętności czytania i pisania.
- Jak najczęściej rozmawiaj ze swoim dzieckiem. Pozwól mu mówić i słuchać.- Zawsze mów poprawnie, nie spieszczaj i nie zdrabniaj słów.
- Mów do dziecka o tym, co w danym momencie jest ważne.
- Zawsze cierpliwie odpowiadaj na pytania dziecka.
- Podawaj do jedzenia pokarmy wymagające gryzienia (naturalne ćwiczenia mięśni odpowiedzialnych za prawidłową wymowę).
- Zwróć uwagę, czy dziecko nie obgryza paznokci i nie ssie palca (może to doprowadzić do powstania wad zgryzu).
- Koniecznie dbaj o wyleczenie infekcji górnych dróg oddechowych, szczególnie długich katarów i chrypek.
- Zwróć uwagę, jak dziecko oddycha (powinno przez nos), odgryza, żuje i połyka pokarmy.
- Zwróć uwagę, czy dziecko dobrze słyszy i nie mówi podniesionym głosem lub nie pogłaśnia TV i radia.
FILARY TERAPII LOGOPEDYCZNEJ
SYSTEMATYCZNOŚĆ – utrwalenie konkretnej umiejętności wymaga czasu i wielokrotnych powtórzeń. Dopiero wtedy można przejść do kolejnego etapu terapii.
WSPÓŁPRACA – ważną rolę w procesie terapii logopedycznej odgrywają rodzice, którzy zgodnie ze wskazówkami logopedy wykonują ćwiczenia z dzieckiem w domu.
ZAUFANIE – podstawą terapii jest zaufanie do logopedy, którego zadanie polega na rozwijaniu i utrwalaniu konkretnych umiejętności dziecka za pomocą ćwiczeń logopedycznych.
SYSTEMATYCZNOŚĆ gwarantuje szybsze osiągnięcie rezultatów w terapii. Lepiej poświęcić 15 minut dziennie na powtarzanie ćwiczeń niż godzinę raz w tygodniu.
MOWA SZEŚCIOLATKA
Artykulacja dzieci sześcioletnich osiągających dojrzałość szkolną powinna być ukształtowana i poprawna w zakresie wymowy wszystkich głosek języka polskiego.
W praktyce około połowa sześciolatków ma problemy artykulacyjne. Bez względu na ich rodzaj i zakres nieprawidłowo mówiące sześciolatki powinny być pod opieką logopedy. Największe trudności sprawiają dzieciom głoski sz, ż, cz, dż oraz r. Poprawna ich artykulacja wymaga specjalnego ruchu języka, tzn. uniesienia jego czubka do wałka dziąsłowego, czyli tej części górnych dziąseł, z której wyrastają siekacze (jedynki i dwójki). Do nauki poprawnej wymowy tych głosek nie wystarczą zachęty rodziców, np. Powiedz szyszka, rower czy traktor.
Poza wizytą u logopedy można dać dziecku wskazówki i pokazać, jak ułożyć język, aby uzyskać prawidłową wymowę. Jeśli jednak język nie może unieść się ku górze (co często jest skutkiem długotrwałego ssania smoczka lub spożywania pokarmów przez smoczek nawet do okresu żłobkowego lub przedszkolnego), można wykonać z dzieckiem kilka prostych i smakowitych ćwiczeń, które będą zarazem gimnastyką dla języka.
- Kremem czekoladowym lub innym smakołykiem dającym się łatwo rozsmarować zrób „słodki ślad” na wałku dziąsłowym i poproś dziecko, aby go zlizało czubkiem języka przy lekko otwartych ustach. Ćwiczenie należy powtarzać przez około minutę kilka razy dziennie.
- Dziecko rozgniata językiem kawałeczek chrupki kukurydzianej (lub opłatka), tak aby przykleił się do podniebienia i wałka dziąsłowego, a następnie czubkiem języka, przy lekko otwartych ustach, odkleja go i połyka. Ćwiczenie powtarza się kilka razy dziennie.
- Ze słodkich, lepiących się po rozgryzieniu cukierków (takich jak mamba, mentosy, krówki) dziecko robi językiem placuszek, przykleja go do podniebienia i wałka dziąsłowego, a następnie czubkiem języka, przy lekko otwartych ustach, odkleja go i zjada.
- Dziecko zbiera czubkiem języka skrawki płatków kukurydzianych z talerzyka, następnie przenosi je na wałek dziąsłowy i tam rozgniata, a później zjada.
Jeśli po takiej gimnastyce dziecko potrafi utrzymać czubek języka przy wałku dziąsłowym, to można je wówczas prosić, by najpierw wymawiało głoskę sz, a następnie głoski ż, cz, dż. Dopiero gdy dziecko bez trudu je wymawia, można przejść do powtarzania całych wyrazów. Na tym etapie potrzeba dużo cierpliwości – jeśli dziecko raz wymówiło poprawnie słowo szyszka, nie oznacza to, ze od tej chwili przestanie seplenić. Bywa, że nauka wymienionych głosek prowokuje także rozwój głoski r, ale ją lepiej wywoływać z logopedą, gdyż nieprawidłowe ćwiczenia mogą prowadzić do wytworzenia się wadliwej artykulacji.