Pan Wojciech Szatkowski jest kierownikiem działu historyczno – edukacyjnego w Muzeum Tatrzańskim. Zaprosił dzieci i młodzież szkolną na lekcje muzealne o generale Mariuszu Zaruskim. Zaproszenie przyjęło wiele szkół. Z naszej szkoły prawie wszystkie klasy uczestniczyły w lekcjach prowadzonych przez Pana Wojtka.

Pan Wojciech Szatkowski  jest autorem wystawy „ Mariusz Zaruski człowiek dwóch żywiołów”, która prezentowana była w Galerii Sztuki na Kozińcu od grudnia 2007 roku do początku marca 2008 roku. Wystawa prezentowała postać i osiągnięcia Mariusza Zaruskiego w różnych okresach jego życia. Zorganizowało ją Muzeum Tatrzańskie.

Mariusz Zaruski urodził się w 1867 r. w Dumanowie na Podolu, w 2007 roku przypadała 140 rocznica jego urodzin

Dzieciństwo, nłodość i zesłanie do Archangielska 

W pierwszej części wystawy pokazano dzieciństwo i młodość Mariusza Zaruskiego. Jedna z fotografii przedstawia Zaruskiego jako  3 – 4 letniego chłopca, inna jako młodego człowieka mieszkającego w Odessie. Studenta zafascynowanego żeglarstwem, interesującego się matematyką i sztuką, projektowaniem urządzeń technicznych, a także prowadzącego działalność konspiracyjną, za którą został skazany na pięcioletnie zesłanie do Archangielska.  

Okres zesłania ukształtował charakter Zaruskiego. Tam dał się poznać jako człowiek odważny, zahartowany w walce z żywiołem, który dotrzymuje danego słowa. Tam ukończył szkołę morską i zdobył patent szturmana. Od wczesnej młodości uprawiał gimnastykę, ten nawyk pozostał mu do końca życia.

Po odbyciu kary wrócił do Odessy i ożenił się. Po ślubie przeniósł się do Krakowa i podjął  studia na Akademii Sztuk Pięknych.

Zakopane i Tatry

W 1904 roku Izabela i Mariusz Zaruscy osiedlili się w Zakopanem. Pani Izabella prowadziła pensjonat, natomiast Mariusz Zaruski bez reszty oddał się działalności społecznej, turystycznej i sportowej.Tak rozpoczął się tatrzański etap życia generała Zaruskiego obszernie przedstawiony na wystawie. Zgromadzone fotografie pokazują generała Zaruskiego jako pasjonata gór, turystę i taternika, a także jednego z pierwszych narciarzy. Stary sprzęt do uprawiania turystyki górskiej, narciarstwa oraz inne eksponaty znakomicie podkreślają klimat tamtych czasów.

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe 

W odrębnym pomieszczeniu zaprezentowano historię powstania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, które powstało z inicjatywy Zaruskiego w 1909 roku po tym, jak bliski mu przyjaciel, Mieczysław Karłowicz zginął w lawinie po Małym Kościelcem. Zaruski zorganizował TOPR na wzór wojskowy. Wyprawa ratunkowa wyruszała w góry najpóźniej 1,5 godziny od otrzymania wezwania. Przed rozpoczęciem akcji Zaruski dzielił ratowników na oddziały i wyznaczał im marszrutę. Dużą wagę przywiązywał do szkoleń ratowników. Kiedy w 1914 roku opuszczał Zakopane, TOPR był świetnie wyszkoloną organizacją ratowniczą, mającą za sobą ok 20 akcji ratowniczych letnich i zimowych.

Fotografie przedstawiają legendarnych ratowników, wśród nich Klimka Bachledę – pierwszego ratownika TOPR, który oddał życie niosąc w górach pomoc drugiemu człowiekowi. Duże wrażenie na zwiedzających robił sprzęt ratowniczy z początków 20 wieku, fotografie z akcji ratunkowych i ćwiczeń ratowniczych. Mariusz Zaruski był pierwszym naczelnikiem TOPR.

Służba wojskowa 

Kolejny etap życia Zaruskiego to służba wojskowa, walka o niepodległość Polski pod komendą Józefa Piłsudskiego. Brał udział w wielu bitwach z wojskami rosyjskimi na froncie wschodnim. W uznaniu dla jego odwagi i umiejętności  został mianowany dowódcą dywizjonu i awansowany na stopień rotmistrza. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Zakopanego i uczestniczył w tworzeniu Rzeczpospolitej Zakopiańskiej. Przyczynił się do przyłączenia do Polski kilku miejscowości na Spiszu i Orawie.

Zaruski rozpoczął służbę wojskową w 1914 roku w stopniu szeregowca, a w 1923 roku został generałem brygady. Z wojskiem pożegnał się w 1926 roku.

Starosta Morski 

Ciekawa  i mniej znana jest działalność Zaruskiego jako starosty morskiego. Pełnienie funkcji administracyjnych nie było mocną stroną generała. Jako człowiek czynu nie rozumiał ograniczeń biurokratycznych związanych z wypełnianiem funkcji administracyjnych.

Zupełnie inaczej podchodził do żeglarstwa. Był jednym z założycieli i pierwszym komandorem Yacht – Klubu Polskiego. Był uczestnikiem pierwszych rejsów organizowanych pod polską banderą. Szkolił młodzież, organizował odczyty i zbierał fundusze na rozwój polskiej floty. W 1931 roku został prezesem Polskiego Związku Żeglarskiego. Przyczynił się do popularyzacji idei żeglarskich wśród młodzieży harcerskiej i akademickiej.

Pod żaglami Zawiszy 

„Pod żaglami Zawiszy, życie płynie jak w bajce” – starsi znają te piosenkę, ale niewielu wie, że Zawisza Czarny to nie tylko bohater Sienkiewiczowskiej powieści "Krzyżacy". To stary trzymasztowy szkuner zakupiony w 1934 w Danii, a wyremontowany przez harcerzy. Początkowo miał się nazywać „Harcerz” . Generał Zaruski zaproponował, aby szkuner nazwać „Zawisza Czarny” – dla podkreślenia, jak ważne jest dochowanie danego słowa. Rota harcerskiego przyrzeczenia kończy się stwierdzeniem: „Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy”

Zaruski jako komandor i kapitan „Zawiszy Czarnego”  to kolejna część wystawy. Fotografie przedstawiają Zaruskiego jako kapitana „Zawiszy Czarnego” w otoczeniu młodych ludzi, pasjonujących się żeglugą morską. Przydało się doświadczenie żeglarskie, jakie zdobył Zaruski w czasie pobytu na zesłaniu w Anchargielsku, kiedy to pływał po morzach północnych.

Polska pamięta o generale Mariuszu Zaruskim.

W 1940 roku Zaruski został aresztowany we Lwowie przez sowieckie NKWD. Przewieziono go do więzienia w Chersoniu, tego samego, w którym przebywał jako student. Tam zmarł 8 kwietnia 1941 roku. Generał Zaruski nie ma własnej mogiły. Pochowano go w zbiorowym grobie na cmentarzu więziennym w Chersoniu. Na Pęksowym Brzyzku znajduje się jego symboliczna mogiła.

Ta część wystawy prezentuje miejsca nazwane imieniem generała, nazwy szkół, drużyn harcerskich, które przyjęły generała jako swojego patrona. Jednym z eksponatów prezentowanych na tej wystawie był sztandar naszej szkoły.

Generał Mariusz Zaruski był wielkim Polakiem. Dał temu wyraz Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, podejmując w styczniu 2007 roku uchwałę upamiętniającą 140 rocznicę jego urodzin.

Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 stycznia 2007 r.
w sprawie upamiętnienia gen. Mariusza Zaruskiego w 140. rocznicę urodzin

8 kwietnia 1941 r. zmarł w sowieckim więzieniu na terenie tzw. Krasnojarskiego Kraju generał Mariusz Zaruski - polski patriota, żołnierz legionów marszałka Piłsudskiego, niestrudzony działacz społeczny, wychowawca, kawaler Orderu Virtuti Militari i Krzyża Walecznych.
 Generał Mariusz Zaruski - marynarz, taternik, pionier polskiego żeglarstwa morskiego, pisarz - urodził się 31 stycznia 1867 r. w Dumanowie nad Smotryczem na Podolu.
Jemu zawdzięczają swoje powstanie m.in. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe i Liga Morska - organizacje, które wychowały pokolenia polskich miłośników gór i morza.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przypomina postać i zasługi gen. Mariusza Zaruskiego w przekonaniu, że stanowią one wzorzec także dla współczesnego patriotyzmu. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza, że generał Mariusz Zaruski dobrze zasłużył się Polsce.